Pooh's Magazine editie 5/95
1 November 1995

PLATOON
een recensie door Menno Peeters

Waardering: 10.0 (max. 10.0)

Jaar: 1986
Speelduur: 120 min.
Genre: Oorlogsdrama
Regie: Oliver Stone
Produktie: Arnold Kopelson
Script: Oliver Stone
Muziek: Georges Delerue
Cast: Tom Berenger, Willem Dafoe, Charlie Sheen, Forest Whitaker, Francesco Quinn, John C. McGinley, Richard Edson, Kevin Dillon, Reggie Johnson, Keith David, Johnny Depp, Mark Moses

      "Rejoice O young man
in thy youth..."
- Ecclesiastes

Chris Taylor (Sheen) geeft zijn studie op en gaat vrijwillig naar Vietnam. Het groepje soldaten waarin hij terecht komt, kent twee duidelijke hoofd- rolspelers: Sgt. Barnes (Berenger) en Sgt. Elias (Dafoe). Als groentje kijkt Taylor met name tegen Barnes op, met Elias sluit hij al snel vriendschap. Tijdens een inval in een dorpje gaat Barnes op verschrikkelijke wijze zijn boekje te buiten, waardoor de bom barst in het peloton. Barnes begint zijn eigen oorlog met Elias.

PLATOON brengt op indringende wijze de waanzin van oorlog in beeld. 'We did not fight the enemy, we fought ourselves. And the enemy was in us.' aldus Taylor in de slotscenes. Ook al wordt op behoorlijk grove wijze getoond hoe Vietcongs vermoord en verminkt worden door Amerikanen (en andersom), de kracht van de film zit in de 'sub-oorlog' tussen de door littekens getekende macho-leider Barnes en de sympathieke filosoof Elias.

Charlie Sheen heeft de ondankbare taak een hoofdrol te vertolken die eigenlijk slechts een rode draad is voor twee andere, in de film belangrijkere personages. Dat is hoogst opmerkelijk, aangezien het personage Chris Taylor zijn basis vindt in Oliver Stone's eigen ervaringen in Vietnam. Taylor ondergaat de boeiende en al vaak verfilmde verandering van 'groentje' tot zelfstandig militair met genoeg zelfvertrouwen om in opstand te komen tegen verkeerd handelend gezag. Vele (voormalige) tienersterren hebben ooit al eens een soortgelijke uitdaging aangenomen. Michael J. Fox in Brian De Palma's CASUALTIES OF WAR uit 1989 leverde een verrassend aardige prestatie en ook Tom Cruise was in BORN ON THE FOURTH OF JULY indrukwekkend. Zijn rol is echter nauwelijks te vergelijken met die van Fox en Sheen, ook al is ook hier de oorlog nadrukkelijk aanwezig. Charlie Sheen is solide. Meer is niet nodig en ook nauwelijks mogelijk.

Voor Elias wordt veel respect opgewekt. Hij is de enige man die Barnes' gewelddadige handelswijze durft aan te vallen en daarom uiteindelijk het onderspit moet delven. De uitschakeling van deze geweldige persoonlijkheid zorgt voor een van de sterkste filmposters aller tijden, waarop Elias op z'n knieen, met geheven armen, de wrede wereld vaarwel zegt. De filmcar- rière van Willem Dafoe heeft weinig dalen gekend. Zijn enige bedenkelijke rol is te vinden in BODY OF EVIDENCE, een BASIC INSTINCT-ripoff met Madonna als Sharon Stone en Dafoe als Michael Douglas. MISSISSIPPI BURNING, ook een veelgeprezen film, is naast PLATOON zijn belangrijkste wapenfeit.

De moeilijkste, maar perfect uitgevoerde en daarom meest imponerende rol is voor Tom Berenger. Sgt. Barnes is op diverse momenten zo angstaan- jagend, zo gruwelijk echt, zo gruwelijk onvoorstelbaar, dat Berenger waarschijnlijk wel nooit los van deze rol gezien kan worden, zoals Michael Madsen (RESERVOIR DOGS) tot in de lengte van dagen wel Mr. Blonde zal blijven. Dat wordt nog eens versterkt door het feit dat Berenger sinds PLATOON geen gedenkwaardige rollen meer heeft afgeleverd; veel verder dan een flutfilm als SLIVER is hij niet meer gekomen. Maar goed, dat doet verder niets af aan zijn uitermate sterke acteerprestatie in dit meervoudig Oscarwinnende (waaronder voor de film zelf en de regie) meesterwerk.

PLATOON kent vele hoogtepunten, maar er is een passage die qua intensiteit alle andere overtreft. Dat is de reeds eerder vermelde, voor de film onmisbare inval in een dorp. Hier worden de eerste tekenen van de onvermijdelijke hersenspoeling bij Taylor duidelijk en vindt de eerste harde confrontatie tussen Barnes en Elias plaats. Barnes ondervraagt, met hulp van een tolk (Johnny Depp, een acteur die keer op keer nauwelijks opgemerkte, maar ijzersterke rollen neerzet) een inwoner. Hij krijgt echter niet te horen wat hij wil en vermoordt in blinde dwaasheid de onschuldige echtgenote. Elias arriveert op het moment dat Barnes zijn loop op het gezicht van de doodsbange dochter houdt en is zwaar geschokt door de wreedheid van zijn 'collega'. Na dit 'incident' volgt de uittocht uit het dorp en, naar goed voorbeeld van Elias, Taylor's eerste verzet tegen de allerergste kant van de oorlog, de mishandeling van onschuldigen, in de vorm van het voorkomen van een brute verkrachting.

De bijrollen zijn stuk voor stuk goed verzorgd. Mark Moses is een perfect naïeve luitenant Wolfe, van wie meteen al duidelijk wordt dat hij niet degene is die de zaken een beetje in de hand zal kunnen houden. Ook Moses is op zijn best in de scenes in het dorp. Wolfe krijgt hier voor het eerst een uithaal van Elias te verduren, omdat hij niet ingreep bij de wandaden van Barnes.

Kevin Dillon mag zijn talenten op hetzelfde vlak als Tom Berenger ten toon spreiden. Ook Bunny is een angstaanjagende persoon, zo mogelijk nog moordlustiger dan Barnes. Het wordt eentonig, maar ook Dillon heeft zijn sterkste moment in het dorp. Als Chris doorslaat, een jongen de stuipen op het lijf jaagt, maar hem uiteindelijk niet kan vermoorden, neemt Bunny het graag van hem over en maakt op uiterst sadistische wijze Taylor's 'karwei' af. Kevin Dillon zette later, ook indrukwekkend, in A MIDNIGHT CLEAR (1992) een hele andere militair neer. Tevens is hij te zien in het matige FRANKIE'S HOUSE.

De beste bijrol komt echter op naam van John C. McGinley, ook al te zien in A MIDNIGHT CLEAR. Hij is de enige persoon aan de 'kant van Barnes' die toch sympathiek overkomt. Met vaak een trieste blik in zijn ogen en een peuk hangend in zijn mond worstelt hij zich door de strijd. McGinley zorgt voor zeer goede gelaatsuitdrukkingen, met name in de scene waarin zijn personage Barnes vraagt om enkele dagen verlof en deze niet krijgt. Hij staat uiteindelijk ook symbool voor de achterblijvende soldaten, als Taylor het slagveld dankzij zijn verwondingen mag verlaten.

Oorlogsfilms worden vaak met een verkeerd oog bekeken. Dat komt doordat er zo verschrikkelijk veel films zijn die oorlog en het daarbij horende geweld op een afschuwwekkend sensatiebeluste manier in beeld brengen. De ook in PLATOON veel aanwezige gewelddadige scenes kunnen een afwijzend gevoel veroorzaken als niet genoeg gelet wordt op de achterliggende oorzaken hiervan. Om het maar kort samen te vatten: PLATOON is geen RAMBO. Dat klinkt als een cliche, maar het kan mensen die dergelijke films meer dan zat zijn, misschien overtuigen van de juiste instelling waarmee PLATOON is gecreëerd.

De enige duidelijk aanwezige muziek is het wonderschone 'Adagio for strings', gecomponeerd door Samuel Barber, dat bij vele scenes (waaronder de openings- en slotscene) aanwezig is. Verder is hier en daar nog enkele sixties muziek te horen, maar de hoeveelheid valt in het niet bij bijvoorbeeld die in de televisieserie TOUR OF DUTY. De soundtrack bevat muziek van o.a. Smokey Robinson, The Doors ('Hello, I love you' is ook al te horen in CASUALTIES OF WAR), Jefferson Airplane, aangevuld met 'Adagio for strings'.

PLATOON is het eerste deel van Oliver Stone's serie films over Vietnam en werd gevolgd door de een stuk minder geprezen films BORN ON THE FOURTH OF JULY (1989) en HEAVEN & EARTH (1993). Stone gaat nog een vierde film maken, die A BRIGHT SHINING LIE moet gaan heten. Al baarde hij terecht ook veel opzien met films als JFK en het recente NATURAL BORN KILLERS, PLATOON is zonder twijfel nog steeds de beste film die hij tot nog toe gemaakt heeft.

(c)opyright Menno Peeters (mpeeters@pvda.nl), 05-10-95


Return to index